De gezondheid van onze patiënten en de gezondheid van milieu en klimaat zijn nauw met elkaar verweven. Logisch dus dat we als arts bekommerd zijn om onze planeet. Het is echter niet eenvoudig om doorheen de massa informatie van wetenschappelijke rapporten en alarmerende nieuwsberichten een helder beeld te krijgen van de klimaatcrisis. Toch is zich goed informeren de eerste stap om te weten wat je als individu en als maatschappij te doen staat.

In de Huisarts en Wetenschap-podcast van oktober 2022 komt de inspirerende huisarts Evelyn Brakema helder uitleggen waarom we als huisartsen moeten wakker liggen van duurzaamheid. Ze benoemt de vele negatieve gezondheidseffecten van vervuiling, klimaatverandering en het verlies aan biodiversiteit. Denk hierbij o.a. aan hittedoden, toegenomen luchtwegklachten of het oprukken van bepaalde infectieziekten (o.a. Lyme).

Natuurbranden: ze komen steeds vaker in het nieuws en ze zullen in de toekomst meer voorkomen, ernstiger zijn en langer duren. Deze branden stoten een complexe mix van schadelijke stoffen uit die lucht, water en de aardbodem verontreinigen en zelfs binnenshuis meetbaar zijn. Hebben ze ook een invloed op ons kankerrisico? Een cohortstudie in Canada onderzocht voor het eerst of er op lange termijn een verband is tussen blootstelling aan branden in de woonomgeving en de incidentie van verschillende kankers, meer bepaald longkanker, hersentumoren, multipel myeloom, non-Hodgkin lymfoom en leukemie.

Klimaatverandering, vervuiling van het leefmilieu, verlies van ecosystemen en biodiversiteit, alsook het gebrek aan natuur in een stedelijke omgeving hebben een negatieve impact op de menselijke gezondheid en het welzijn. Het pleidooi om planetaire gezondheid deel te laten uitmaken van de beroepsethiek van artsen en zorgverleners klinkt dan ook steeds luider.

Een stijgende dagelijkse temperatuurvariatie blijkt geassocieerd met een toenemende mortaliteit. Deze oversterfte wordt geschat op 1,4-10,3% voor de periode 2020-2099, een schatting waar beleidsmakers best rekening mee houden.

Klimaatverandering zal een toenemend effect hebben op onze gezondheid en ons gezondheidssysteem. Als huisarts zullen we hiermee steeds meer worden geconfronteerd en zullen we hiermee ook meer rekening moeten houden en ons bijscholen over deze gevolgen.

De Lancet benoemt de klimaatverandering, gedreven door een toegenomen uitstoot aan broeikasgassen, als de grootste bedreiging van de gezondheid in de eenentwintigste eeuw. Vooruitgang in de gezondheidszorg dreigt te worden uitgevaagd indien hierop geen antwoord komt.

Als academica, vervolgens als politica bij Agalev/Groen en tegenwoordig opnieuw als academica en voorzitter van de Bond Beter Leefmilieu (BBL) is Vera Dua al decennialang een bevoorrechte getuige van wat er inzake milieu en klimaat reilt en zeilt in Vlaanderen, België en de wereld. In die jaren zag ze zowel positieve als minder positieve evoluties.

Wie elke dag van thuis naar het werk pendelt, komt terecht in de meest vervuilde periodes van de omgevingslucht. Wie met de wagen, tram, bus of metro pendelt, stelt zich bloot aan een hogere concentratie fijnstof dan in de omgevingslucht aanwezig is. De blootstelling van fietsers en voetgangers is lager dan wie het gemotoriseerd vervoer gebruikt, maar hun ademhaling is sneller en dieper zodat meer fijnstof de longen binnenkomt en in de longblaasjes neerslaat.

Tijdens een van de hittegolven van de laatste jaren besprak ik op huisbezoek bij een patiënte de maatregelen die ze voor haar inwonende moeder kon nemen. Ze onderbrak me: “Dokter, volgende week wordt er airconditioning geïnstalleerd. Dan is het probleem van de baan.”