Antibioticaresistentie is een toenemend probleem als gevolg van het onnodig en suboptimaal voorschrijven van antibiotica. Het grootste aandeel antibiotica wordt voorgeschreven in de eerste lijn. Ondanks alle inspanningen van de laatste twee decennia blijft België één van de koplopers in Europa wat het gebruik van antibiotica betreft.

Bij de start van de Europese antibioticaweek op 12 november verdedigde dr. Marieke Lemiengre haar doctoraatsonderzoek aan de UGent over het effect van twee interventies op het voorschrijven van antibiotica bij acuut zieke kinderen. Het ontwikkelen van interventies met andere disciplines kan tot betere resultaten leiden.

Diagnostische onzekerheid kan leiden tot het overmatig voorschrijven van antibiotica bij kinderen: enerzijds is het moeilijk om virale van bacteriële infecties te onderscheiden, anderzijds voelt het ontzeggen van antibiotica aan een kind met een mogelijke bacteriële infectie verkeerd.

De meeste effectieve interventies in klinische studies zijn niet noodzakelijk ook het meest kosteneffectief. Van online training in communicatievaardigheden en in het gebruik van een C-reactief proteïne sneltest is in het Europese project GRACE aangetoond dat ze leiden tot veilig minder antibioticagebruik in de huisartspraktijk.

Antibioticaresistentie is een prioritair wereldwijd gezondheidsprobleem. Hoewel het gebruik en overgebruik van antibiotica de primaire drijfveren zijn van het ontstaan en onderhouden van antibioticaresistentie, dragen andere factoren bij aan de toename ervan.

De afweging 'antibiotica of niet' bij kinderen tussen een half en twee jaar met een acute otitis media gebeurt op geleide van het klinisch beeld. Een kuur met antibiotica is in de regel aangewezen bij een ernstig ziektebeeld, of als er geen verbetering optreedt na drie dagen afwachten. Eerste keuze in ons land is amoxicilline gedurende vijf tot zeven dagen; bij onvoldoende klinische respons wordt amoxicilline-clavulaanzuur aanbevolen. In de Verenigde Staten is amoxicilline-clavulaanzuur het eerstekeuzeantibioticum voor jonge kinderen met acute otitis media.

Als bacteriën erin slagen te leren hoe ze weerstand moeten bieden aan antibiotica, waarom zouden artsen dat dan niet kunnen? Toch zijn artsen vaak bezorgd over de veiligheid van hun patiënten als ze minder antibiotica zouden gebruiken voor luchtweginfecties.

Een acute ongecompliceerde luchtweginfectie is het meest voorkomende ziektebeeld in de westerse eerstelijnszorg. Een aanzienlijk deel van deze patiënten wordt behandeld met antibiotica. Het voorschrijven van antibiotica brengt echter tal van nadelen met zich mee: medicalisering van zelflimiterende aandoeningen, extra kosten voor de gezondheidszorg, een groter aantal terugkerende raadplegingen voor dezelfde symptomen en een toename van de resistentie tegen antibiotica.

De roep om verantwoord antibioticagebruik klinkt alsmaar luider; de nadelige gevolgen van antibioticagebruik worden op diverse terreinen dan ook steeds meer aangetoond.

In de huisartsenpraktijk valt het op dat patiënten vaak een voorgestelde antibioticatherapie niet nemen, te laag gedoseerd nemen of vroegtijdig stoppen. Patiënten lijken te weinig kennis te hebben over het belang van de juiste inname van een antibioticum. Meerdere onderzoeken gebeurden al over therapietrouw bij chronisch medicatiegebruik. De therapietrouw bij inname van een antibioticum is interessant om onder de loep te nemen omdat een slechte inname niet alleen gevolgen heeft voor de patiënt in kwestie, maar ook een rol speelt in antibioticaresistentie.