Menu

Gezondheidsproblemen bij de Palestijnse bevolking. Impact van de conflicten in de Gazastrook en op de Westelijke Jordaanoever

Gezondheidsproblemen bij de Palestijnse bevolking

Impact van de conflicten in de Gazastrook en op de Westelijke Jordaanoever

Wat is bekend?
  • Op de Westelijke Jordaanoever, inclusief Oost-Jeruzalem, verblijven 3 miljoen Palestijnen naast 700 000 Joodse kolonisten. 
  • De gemiddelde levensverwachting voor de Palestijnse bevolking is 75,4 jaar, vergeleken met 83,1 jaar voor de Joods-Israëlische bevolking.
Wat is nieuw?
  • Voor de Palestijnen op de Westelijke Jordaanoever hangt toegang tot de gezondheidszorg nauw samen met het onderscheid tussen wel of niet als vluchteling erkend zijn door de Verenigde Naties.
  • De Israëlische organisatie ‘Physicians for Human Rights Israel’ (www.pmrs.ps) organiseert periodiek spreekuren in Palestijnse dorpen op de Westelijke Jordaanoever.

Inleiding 

Bij de stichting van de staat Israël in 1948 werden de Arabische inwoners, de Palestijnen, verdreven uit het voormalig Britse mandaatgebied en kwamen als vluchtelingen terecht in de omliggende landen. Ook tijdens de junioorlog van 1967 zijn Palestijnen uit hun oorspronkelijke woonplaatsen verdreven of gevlucht. Deze langdurig ontheemden verblijven momenteel in de staat Israël, de Gazastrook en de Westelijke Jordaanoever. Daarnaast verblijven er ook Palestijnse vluchtelingen in Libanon, Syrië, Jordanië en in vele andere landen in en buiten het Midden-Oosten. 

De langdurig ongunstige leefomstandigheden van de verdreven of gevluchte Palestijnen hebben onvermijdelijk een impact op de gezondheid van de bevolking. Dit artikel richt zich op het verband tussen de gezondheid en levensomstandigheden van de Palestijnen die leven in de Strook van Gaza en op de Westelijke Jordaanoever.

Dit artikel is geschreven vóór het uitbreken van de coronapandemie. De gezondheid van de Palestijnen heeft daar ernstiger onder geleden dan elders vanwege de bezetting en vanwege de blokkade van Gaza. Volgens de internationale Conventies van Genève is Israël als bezettende macht verantwoordelijk voor het welzijn van de Palestijnen. De vaccinatiegraad van Palestijnen steekt met slechts enkele procenten schril af bij die van de Israëli's. Israël heeft tot nog toe alleen Palestijnse arbeiders die in Israël werken, gevaccineerd. 

Hoe leven Palestijnen op de Westelijke Jordaanoever?

Op de Westelijke Jordaanoever, inclusief Oost-Jeruzalem, verblijven drie miljoen Palestijnen naast 700 000 Joodse kolonisten. In 2018 bedroeg de gemiddelde levensverwachting voor de Palestijnse bevolking daar 75,4 jaar, vergeleken met 83,1 jaar voor de Joods-Israëlische bevolking (zie tabel). 

De kindersterfte op de Westelijke Jordaanoever (23/1000) is zeer hoog. De cijfers voor de inwoners van de Westelijke Jordaanoever zijn vergelijkbaar met deze voor de omliggende Arabische landen. 

Indicator Palestijns-Israëlische bevolking (Arabieren): 1,9 miljoen Palestijnen in de Gazastrook: 2,1 miljoen Palestijnen op de Westelijke Jordaanoever: 3 miljoen Joods-Israëlische bevolking in Israël: 6,4 miljoen
Bevolkingsdichtheid;
Inwoners/km2
400 (Israël) 5046* 513 (inclusief Joodse kolonisten) 400 (Israël)
Geboortecijfer
per 1000 inwoners
Moslim: 24,6
Christen: 14,4
Druze: 17,3
30,5 26 20,5

Gemiddelde levensverwachting

79,3 jaar 74,4 jaar 75,4 jaar 83,1 jaar
Kindersterfte per 1000 levendgeborenen 6,2 23 23 2,2
Maternale sterfte
per 100 000 levendgeborenen
3** 19 15 3**

*Cijfer gebaseerd op het jaar 2015
** Niet-gespecifieerd naar bevolkingsgroep

Tekort aan drinkbaar water

De beschikbaarheid van drinkbaar water is niet vanzelfsprekend voor de Palestijnen op de Westelijke Jordaanoever. De gemiddelde waterconsumptie van de Palestijnse bevolking is 50 liter per dag per persoon (WHO-minimum bedraagt 100 liter). In Israël is het gemiddelde verbruik per persoon 300 liter per dag. Voor Palestijnen is de watervoorziening gerantsoeneerd en betalen ze er meer voor dan de Joodse kolonisten: 0,63 euro/m3 versus 0,45 euro/m3. 

Palestijnen zijn voor de toelevering van water aangewezen op het Israëlische waterbedrijf Mekorot, dat zijn water grotendeels uit waterhoudende grondlagen in bezet Palestijns gebied haalt. Palestijnen krijgen zelden of nooit een vergunning voor het graven van putten of het opvangen van regenwater via cisternen. Watervoorzieningen voor hun landbouwarealen worden door het bezettingsleger in de regel vernietigd. 

Het gebruik van elektriciteit op de Westelijke Jordaanoever is eveneens gerantsoeneerd voor Palestijnen en ook hiervoor zijn zij afhankelijk gemaakt van een Israëlisch bedrijf. 

Beperkte toegang tot de gezondheidszorg

Voor de Palestijnen op de Westelijke Jordaanoever hangt toegang tot de gezondheidszorg nauw samen met het onderscheid tussen wel of niet als vluchteling erkend zijn door de Verenigde Naties: United Nations Relief and Works Agency for Palestine Refugees in the Near East (UNRWA), opgericht in 1949. Palestijnen die bij de UNRWA als vluchteling geregistreerd staan, ontvangen naast medische zorg – indien nodig – ook voedselhulp. Naast ziekenhuizen en eerstelijnsklinieken beheert de UNRWA voorts scholen, van kleuter- tot en met middelbaar onderwijs. Tijdens de regeerperiode van Donald Trump hebben de Verenigde Staten niet langer aan de begroting (925 miljoen Amerikaanse dollars per jaar) van deze VN-organisatie bijdragen, is het voorzieningenniveau onder druk komen te staan. 

Palestijnen die niet als vluchteling geregistreerd staan, zijn aangewezen op privéklinieken (wanneer zij dat kunnen betalen), de voorzieningen van de Palestijnse Rode Halve Maan (een zusterorganisatie van het Rode Kruis) of van NGO’s. Bij de laatste categorie hoort onder andere de ‘Palestinian Medical Relief Society’, die met community based rehabilitation centres werkt en met mobiele klinieken. 
De Israëlische organisatie ‘Physicians for Human Rights Israel’ (www.pmrs.ps) organiseert periodiek spreekuren in Palestijnse dorpen op de Westelijke Jordaanoever, maar is daarbij niet in staat de zorgcontinuïteit te garanderen. 

Geen minimumloon, beperkte rechten

De werkloosheid onder de Palestijnse beroepsbevolking op de Westelijke Jordaanoever bedraagt 27% van de mannelijke beroepsbevolking. Veel Palestijnen zijn aangewezen op werk in Israël of in de Joodse nederzettingen. Hun Joodse collega’s maken aanspraak op het in Israël geldende minimumloon en genieten van de sociale wetgeving, maar deze rechten gelden niet voor de Palestijnen die in Israël of de Joodse nederzettingen werkzaam zijn.

Werken in Israël is een moeilijke aangelegenheid door de lange wachttijden bij de checkpoints tussen Westelijke Jordaanoever en Israël en de ingewikkelde pasjeswetten. 

Gebrek aan landbouwgrond

De zogeheten ‘Afscheidingsmuur’ verhindert Palestijnse boeren hun grond te bewerken. 

De afscheidingsmuur (door Palestijnen Apartheidsmuur genoemd) heeft een zeer grillig verloop, is gebouwd buiten de Groene Lijn (demarcatielijn 1949) en sluit alle grote (illegale) Israëlische nederzettingen op Palestijns gebied in, alsmede vele natuurlijke hulpbronnen: water, steengroeven, enzovoort. 

Joodse kolonisten confisqueren landbouwgebied, vernietigen Palestijnse olijfboomgaarden en andere agrarische objecten.

Slopen van woningen

Inwoners kunnen opdracht krijgen hun huizen te slopen wanneer blijkt dat de Israëlische bezettingsmacht daarvoor geen bouwvergunning heeft afgegeven, of omdat Israel besluit dat deze een bedreiging voor de staatsveiligheid zouden vormen. De sloopkosten zijn voor eigen rekening. Ook als een familielid verdacht wordt van een strafbaar feit, wordt het woonhuis van de betreffende familie met verwoesting bedreigd. Een kwart van de inwoners van de Westelijke Jordaanoever woont in vluchtelingenkampen met overwegend (semi)permanente bebouwing.

Het Palestijns Nationaal Gezag, de autoriteit op de Westelijke Jordaanoever en democratisch verkozen in het jaar 2006, is corrupt, collaboreert met de bezettingsmacht en samen faciliteren ze politiek geweld wat kan uitmonden in huiselijk geweld. 

Hoe leven Palestijnen in de Gazastrook?

In de smalle Strook van Gaza wonen ongeveer twee miljoen mensen, van wie 75% als vluchteling is geregistreerd. Ruim zeventig jaar na hun vlucht woont nog steeds de helft van de bevolking in vluchtelingenkampen. 

De bevolkingsdichtheid is er extreem hoog (zie tabel). In 2017 bedroeg de bevolkingsgroei 2,3% (voor de Westelijke Jordaanoever 1,8% en Israël 1,5%). Twee derde van de bevolking is jonger dan 25 jaar (58% op de Westelijke Jordaanoever). De kindersterfte bedraagt 23 per 1000 levendgeborenen.

Traumatische gevolgen door chronisch conflict

De gezondheidsproblemen in Gaza houden verband met drie recente oorlogen met Israël (2008/2009, 2012 en 2014), regelmatige (wekelijks tot maandelijks) grootschalige vergeldingsacties van het Israëlische leger en het gewelddadig neerslaan van demonstraties bij de grens. 

Het geweld treft voornamelijk de burgerbevolking. Bij beschietingen gebruiken Israëlische soldaten explosieve kogels, die grotere inwendige schade veroorzaken, en ook neurotoxisch traangas: 2-chloroacetophenone en 2-chlorobenzalmalonitrile. Internationale verdragen bestempelen neurotoxisch traangas en explosieve kogels als verboden wapens. 

In het jaar 2019 zijn er bij demonstraties aan de grens 200 doden gevallen en 12 000 gewonden, waaronder hulpverleners, kinderen en journalisten. Niet verwonderlijk dat gehandicapten het straatbeeld in Gaza bepalen. 

De traumatische effecten van de voortdurende oorlog heeft het aantal patiënten met depressie, angststoornissen en psychosociale klachten sterk doen toenemen: 30% van de bevolking (en 14% van de kinderen) lijdt aan een posttraumatische stressstoornis (PTSS). Maar liefst acht op tien kinderen is getuige geweest van beschietingen en twee derde van het sterven of verwond geraken van medemensen. Het Hamasregime in Gaza, in 2007 democratisch gekozen en al lang over zijn termijn heen, duldt geen tegenspraak of tegenwerking en treedt soms met bruut geweld op.

Tekorten in ziekenhuizen

De Hamasregering, de Palestijnse Rode Halve Maan, de UNRWA alsook verscheidene Palestijnse NGO’s runnen een aantal ziekenhuizen. Deze zijn echter overvol en hebben met grote tekorten te maken: medicijnen, instrumentarium en personeel. 
Daarnaast zijn er ook privéklinieken. Doordat er soms maar een paar uur per dag elektriciteit is, wordt het aantal operaties beperkt en kan het leidingwater niet gezuiverd worden. Hierdoor zijn zelfs de ziekenhuizen en klinieken verstoken van drinkbaar water. Omdat de elektriciteitsvoorziening beperkt is, kunnen instrumenten niet of onvoldoende gesteriliseerd worden. 

Het ergste van al is dat bij beschietingen en vergeldingsacties ziekenhuizen worden gebombardeerd. In de laatste GAZA-oorlog zijn 117 ziekenhuizen, medische centra of apotheken verwoest of beschadigd. 

Gesloten grensovergang

Voor patiënten die meer gespecialiseerde zorg nodig hebben, is het verkrijgen van een vergunning om de Gazastrook te verlaten voor een behandeling elders, een zeer tijdrovende en soms onmogelijke onderneming. Ouders en begeleiders van ernstig zieke kinderen worden bij de grensovergang tegengehouden of zelfs onder druk gezet om inlichtingen te geven over buren of kennissen. Deze precaire medische situatie leidt tot onnodige amputaties, omdat ernstige verwondingen aan ledematen niet adequaat behandeld kunnen worden. 

Intercollegiale contacten met artsen zijn nauwelijks te realiseren, maar ook opleidingen in het buitenland zijn onmogelijk. Ook kunnen buitenlandse collega's Gaza bijna niet bezoeken. 

Sabotage van visserij en landbouwgrond

De Strook van Gaza is al bijna dertien jaar vrijwel volledig van de buitenwereld afgesloten. De visserijzone, die volgens de Oslo-akkoorden is vastgelegd op twintig zeemijl, wordt door Israël regelmatig gewijzigd tussen vijf en vijftien zeemijlen. Vissersschepen worden beschoten. 

Grote stroken landbouwgrond in het grensgebied met Israël worden regelmatig door het Israëlische leger vanuit de lucht met herbiciden besproeid om scherpschutters aan de Israëlische zijde van de grens een onbelemmerd uitzicht te bieden. Doordat het water vervuild en verzilt is en de bodem in de grensstreek vergiftigd, daalt de voedselproductie zowel in kwaliteit als kwantiteit.

Uitzichtloze situatie in de Gazastrook

Momenteel is 52% van de bevolking werkloos. Maar omdat vrouwen nauwelijks betaald werk (mogen) hebben, zal dit cijfer in werkelijkheid aanzienlijk hoger zijn. 

De blokkade, oorlogen en vergeldingsacties hebben geleid tot vernietiging van infrastructuur, chemische verontreiniging van landbouwgronden en verzilting van drinkwater. Het brandstoftekort leidt tot een ontoereikende waterzuiveringscapaciteit. Voor elektriciteit is men afhankelijk van Israël, dat dit soms slechts gedurende enkele uren per dag beschikbaar stelt. 

Sinds de drie Gaza-oorlogen zijn niet alleen militaire doelen of huizen van Hamasleiders geraakt, maar ook woonblokken en gezondheidszorgvoorzieningen. Bouwmaterialen worden veelal aan de grens tegengehouden.

Care for Palestine

Een aantal jaar geleden besloot een groep artsen, verpleegkundigen en therapeuten een werkgroep, Care for Palestine, op te richten om meer bekendheid te geven aan de gezondheidsproblemen van de Palestijnen door de bezetting, blokkade, oorlogshandelingen en repressie. Deze werkgroep ijvert voor meer solidariteit met de Palestijnen en hun hulpverleners. 

Als bezettende mogendheid is Israël op grond van de Vierde Conventie van Genève verantwoordelijk voor het welzijn van de daar woonachtige burgerbevolking. Ook de medische zorg voor Palestijnse politieke gevangenen valt hieronder. De omstandigheden in de detentiecentra voor Palestijnen zijn ronduit slecht: de cellen zijn overbevolkt, isoleercellen vaak niet groter dan een kast. De medische verzorging van de gevangenen is onacceptabel en er zijn aanwijzingen voor martelpraktijken in de verhoorcentra. Onder de gedetineerden bevinden zich ongeveer driehonderd minderjarigen (soms slechts twaalf jaar oud). Ook hierop wil de werkgroep de aandacht vestigen.

Care for Palestine werkt samen met het Palestina Komitee, The Rights Forum, het Documentatie en Onderzoeks Centrum Palestina (DocP) en de Hope Foundation. 

Meer informatie op: https://palestina-komitee.nl/care-for-palestine/
 

Besluit

Onzekerheid over huisvesting, armoede, gebrek aan toekomstperspectief en schending van burgerrechten veroorzaken chronische stress onder de Palestijnse bevolking. 

Herhaalde resoluties van de VN beklemtonen het recht op terugkeer van de Palestijnse vluchtelingen. Maar die onvervulde verwachting veroorzaakt frustratie en belemmert initiatieven om ter plaatse de levensomstandigheden te verbeteren.
 

Literatuur
  • Artsen zonder Grenzen. The stark inequality of COVID-19 vaccination between Israel and Palestine. www.msf.org/stark-inequality-covid-19-vaccination-between-israel-and-palestine
  • Amnesty International. Justice for victims of war crimes in Gaza Conflict 2014. www.amnesty.org/en/latest/campaigns/2015/07/justice-victims-war-crimes-gaza-conflict/
  • CIA.The World Factbook. www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/355.html 
  • Health Department Annual Report UNRWA 2018. www.unrwa.org/resources/reports/health-department-annual-report-2018 
  • Nasir AA, Salah R, Ahmad AS, Hijleh SA, Kattab SA, Kurd AA, et al. Definition, causes, and consequences of Hamm (idiom of distress in Arabic) in the Palestinian context: a qualitative study. The Lancet February 21, 2018. www.thelancet.com/pdfs/journals/lancet/PIIS0140-6736(18)30367-2.pdf
  • Flavia R, Khader A, Sabatinelli G. Low infant mortality despite the odds. Bulletin of the World Health Organisation. www.who.int/bulletin/volumes/89/4/10-082743/en/ 
  • Thabet AM; Thabet SS, Vostanis P. The relationship between war trauma, PTSD, depression, and anxiety among Palestinian children in the Gaza Strip. Health Science Journal July 22, 2016. www.hsj.gr/medicine/the-relationship-between-war-trauma-ptsd-depression-and-anxiety-among-palestinian-children-in-the-gaza-strip.pdf 
  • The Center for Political Economics. The working conditions of Palestinian wage earners in Israel. Tel Aviv 2017. http://www.macro.org.il/images/upload/items/27348794024004.pdf 
  • The Israeli Centre for Human Rights in the Occupied Territories. Lethal use of crowd control weapons: seven Palestinians killed in great march of return from direct teargas canister hits. 2019. www.btselem.org/press_releases/20190806_lethal_use_of_crowd_control_weapons_in_gaza  
  • The World Bank. Securing water for development in the West Bank and Gaza 2018. http://documents.worldbank.org/curated/en/736571530044615402/Securing-water-for-development-in-West-Bank-and-Gaza-sector-note 
     
Auteur(s)
  • Frans Brons is niet-praktiserend huisarts;
  • Jan Vosters is niet-praktiserend arts Maatschappij en Gezondheid; 

Beiden zijn actief in het Nederlands Palestina Komitee.

Citeer dit artikel

Brons F, Vosters J. Gezondheidsproblemen bij de Palestijnse bevolking: impact van de conflicten in de Gazastrook en op de Westelijke Jordaanoever. Huisarts Nu 2021;50:150-3

Trefwoorden

Hebt u een vraag of opmerking?
Laat het ons weten!

CAPTCHA
Deze vraag is om te controleren dat u een mens bent, om geautomatiseerde invoer (spam) te voorkomen.