In het vorige artikel behandelden we de fundamenten van statistiek, (De fundamenten van statistiek, aselectering HANU 1989(18), 6:260-263) namelijk het aselectief verzamelen van de steekproef voor een studie. Nu willen we kijken naar de afwerking van het gebouw; wat kan men uit een studie «besluiten» en zijn die besluiten van de vaak zeer enthousiaste auteur wel valabel. In feite komt het neer op afweging: hoe kan men, vertrekkend vanuit de beschouwde studiesteekproef, algemene besluiten trekken voor de gehele populatie.

Statistiek handelt over het verzamelen, overzichtelijk weergeven, samenvatten, verwerken en bespreken van empirische gegevens (data). De uiteindelijke analyse van die gegevens, samen met het formuleren van uitspraken over de toepasbaarheid van de gevonden wetmatigheden naar meer algemene situaties vormen de kern van het statistisch onderzoek.

In het verleden gebeurde reeds vaak onderzoek naar het verband tussen anamnestische en onderzoeksgegevens bij patiënten met klachten op de borst. Hierbij werd echter telkens gezocht naar mogelijkheden om de aan- of afwezigheid van cardiale aandoeningen te voorspellen. Meestal ging het daarbij om coronaire pathologie of infarct. Huisartsen stellen zich niet enkel de vraag of hun patiënt al dan niet een infarct heeft. Patiënten die klagen over pijn op de borst blijken de waaier van diagnostische categorieën te herbergen die allemaal hun belang hebben. Alleen hebben zij ook nood aan een eigen...

In het vorige deel hebben we het basisprincipe van de toets beschreven: de geobserveerde waarden (O) en de verwachte waarden (E) worden met elkaar vergeleken in de vorm van een uitkomst, de chi-kwadraat. De bekomen waarde wordt vergeleken met berekende waarden in een tabel met kritische punten van de chi-kwadraatverdelingen. Dat levert ons als besluit op: de veronderstelling dat beide variabelen onafhankelijk zijn, kan verworpen worden of niet, in het licht van een vooraf gekozen significantieniveau (meestal vijf percent of alfa = 0.05). In dit deel zullen we ingaan op enkele simpele...

Wat de auteurs van onze reeks over medische statistiek en wetenschappelijke rapportering over de T-Toets te vertellen hadden, was te veel om in een keer verteerbaar te zijn. Daarom splitsten we de tekst in twee delen op. Wie dus na de aflevering van Huisarts Nu 17 (1988) 5 van juni vol gespannen verwachtingen op het vervolg zat te wachten, wordt nu bevredigd: hieronder start in medias res de tekst die aansluit op de aflevering van juni over deze manier om kwantitatieve uitkomstgegevens te toetsen. In een volgende aflevering (in november) gaan we trouwens nog verder in op toetsing, dit keer van...

In een eerste deel over de chi-kwadraattoets zullen we het algemene principe opbouwen en illustreren. Tegelijkertijd wordt het gebruik van een tabel met «kritische punten van de chi-kwadraatverdelingen» uitgelegd. Als afronding beschrijven we enkele beperkingen en valkuilen van deze toetsingsmethode. Een tweede deel zal handelen over de analyse van 2 x 2-tabellen en over de Fisher-exact-toets, een alternatief voor de chi-kwadraat bij kleine aantallen. Als besluit kunnen de sportievelingen hun tanden stuk bijten op enkele oefeningen.

Vooruitgang in de geneeskunde gaat dikwijls gepaard met het ontdekken van nieuwe of verbeteren van bestaande medicaties. In het laatste geval moeten we in staat zijn om aan te tonen dat de nieuwe medicatie werkelijk beter is. Er bestaan verschillende methodes om dit soort problemen statistisch op te lossen. Het is in de eerste plaats van belang om na te gaan of de resultaten van een experiment kwantitatief worden uitgedrukt, in cijfergegevens (b.v. bloeddrukwaarde, stollingstijd, peakflowwaarde) of kwalitatief (b.v. dichotoom: positief/negatief, groter dan/kleiner dan). Men kan natuurlijk...

In de jaargang 16 van 1987 kon u regelmatig bijdragen lezen in een reeks over medische statistiek en wetenschappelijke rapportering. We nemen nu in 1988 de draad weer op. Hoewel we voortbouwen op de vorige artikels, zullen we meer nadruk leggen op het «toetsen», b. v. wanneer is een resultaat «significant» verschillend van een andere waarde ? Iedereen zal nog wel enkele vage indrukken overgehouden hebben van t-toetsen en chi-kwadraat. Vooraleer we ons daarin verdiepen, gaan we in deze bijdrage verder in op de betrouwbaarheid van een berekende waarde (een gemiddelde of een percentage). We...

In onze keuze van onderwerpen voor deze artikelenreeks over medische statistiek en wetenschappelijke rapportering hebben we vooral getracht een algemene inleiding te geven. Ze moet de lezer in staat stellen een medische studie waarin gebruik gemaakt wordt van statistische technieken, op een kritische manier te beoordelen. Deze inleiding m de statistiek moei het de lezer ook mogelijk maken om bij het uitwerken van een eigen onderzoek het onderscheid te maken tussen de statistiek die hij/zij zelf kan hanteren en de statistische problemen waarvoor de hulp van een statisticus nodig is.

In de eerste twee artikels van onze reeks over medische statistiek hebben we besproken hoe gegevens van wetenschappelijk onderzoek op een overzichtelijke manier samengevat kunnen worden, namelijk via grafische methoden of kengetallen. Dit onderdeel noemt men de beschrijvende statistiek : we beschrijven enkel wat we waargenomen hebben. In een volgende stap wensen we ook bepaalde fenomenen te verklaren: verklarende statistiek. In de beschrijvende statistiek verzamelt men b.v. gegevens omtrent het krijgen van AIDS via bloedtransfusies. In de verklarende statistiek formuleert men uitspraken als:...