Roken van tabak is nog altijd de grootste bedreiging voor de gezondheid. Voor 100% inzetten op een vroegtijdige rookstop is de meest doeltreffende interventie om de levenskwaliteit van de roker te verbeteren en ook om longkanker te voorkomen. Dat is en blijft de kerntaak van huisartsen; patiënten die roken voorbereiden op een screeningsprogramma naar longkanker, is dat niet. 

In het opiniestuk ‘Op naar een georganiseerde longkankerscreening?’ neemt de Vlaamse Taskforce Longkankerscreening het criterium van 40 000 euro per gewonnen kwaliteitsvol levensjaar (quality adjusted live years, QALY’s) als ‘aanvaardbare’ bovengrens waaronder longkankerscreening maatschappelijk aanvaardbaar zou zijn. Het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg (KCE) berekende dat rookstopbegeleiding tussen 1200 en 4000 euro kost per QALY.¹ Veertigduizend euro laat dus toe om 10 tot 33 mensen volledig en definitief te doen stoppen met roken. Wat is de beste investering voor de volksgezondheid en de levenskwaliteit: rokers screenen op één aan roken gerelateerde aandoening of volledig inzetten op rookstop?

Meer voordelen na rookstop

De levenskwaliteit na rookstop gaat erop vooruit omdat ex-rokers een betere conditie ontwikkelen en aan meer (fysieke) activiteiten kunnen deelnemen. Bovendien hebben ze meer geld ter beschikking om aangename dingen te doen. Meteen merkt een ex-roker dat het eten beter smaakt en de rokershoest vermindert. Op termijn toont de spiegel een mooiere huid en wittere tanden. Bovendien waarderen de mensen in hun omgeving de frissere adem en kleding.  

Volledig inzetten op rookstop haalt meteen een risicofactor weg van een hele rits invaliderende aandoeningen. Want longkankerscreening doet niets aan sterfte door larynxkanker, slokdarmkanker, kanker van de mondholte en chronisch longlijden. Daarnaast zijn er ook nog blaaskanker, nierkanker, coronaire hartziekten, pancreaskanker, hartfalen en CVA waar roken van tabak een nefaste invloed op heeft.  

De gunstige effecten van stoppen met roken op bloeddruk, longfunctie, het cardiovasculaire risico én het halveren van het risico op longkanker na tien jaar rookstop, verklaren mee waarom een strategie van rookstop veel minder kost per QALY dan een programma van longkankerscreening.  

Als huisarts doen we dus veel meer voor de gezondheid van onze patiënten als we tijd steken in het motiveren, begeleiden en verwijzen voor een rookstop, zonder de omweg van counseling over een vroegtijdige longkankeropsporing.  

Te weinig evidence voor screening 

Een screeningsprogramma dat de kankerspecifieke mortaliteit verlaagt met gemiddeld 12 tot 24% lijkt klinisch relevant (zie opiniestuk Taskforce). Maar dat betekent dat bij wie longkanker dankzij de screening ontdekt wordt, nog altijd 88-76% kans loopt om toch aan longkanker te sterven. Er ontbreekt dus essentiële wetenschappelijke informatie om een goede risicocommunicatie over longkankerscreening te doen. 

Wat is de kans op een vals-positief beeld op de screening-CT? Welke opvolgingsonderzoeken zijn noodzakelijk? Welke behandelingen zijn aangewezen en wat zijn de nevenwerkingen? Hoe groot is de kans op een vals-negatieve test, eigenlijk een valse geruststelling? Wat zijn de gevolgen? En ondergraaft een (terecht) negatief resultaat van een CT-thorax misschien wel de motivatie om te stoppen met roken?  

De number needed to screen in een programma voor vroegtijdige opsporing van longkanker blijft hoog: 250 (zie opiniestuk Taskforce). Terwijl de kostprijs van het onderzoek (150 euro in het NELSON-protocol) wel hoger ligt dan deze van een iFOBT of een cervixuitstrijkje. De NELSON-studie voerde 26 000 scans uit bij 6500 deelnemers om 50 sterfgevallen aan longkanker te vermijden: een investering van 67 000 euro per vermeden sterfgeval door longkanker.² 

Gezondheidsgids helpt bij rookstop 

Er zullen keuzes moeten worden gemaakt: ten volle inzetten op rookstop of longkankerscreening promoten? Efficiënte programma’s voor rookstop zullen er ook voor zorgen dat de doelgroep voor screening steeds kleiner wordt. En hoe kleiner de risicogroep, hoe minder doelmatig de screening. Daarnaast kunnen we verwachten dat ook de behandeling van (gevorderde) longkanker nog verder zal verbeteren. Ook dat verkleint de potentiële impact van vroegtijdige opsporing.  

Het is dan ook een bewuste keuze om in de Gezondheidsgids het rookpatroon te bevragen in functie van rookstopbegeleiding.³ De persoonsgerichte adviezen en de samenwerking met ondersteunende organisaties helpen huisartsen om de beste begeleiding voor te stellen aan de rokers onder hun patiënten.