Menu

Zorg voor de zorg!

Zorg voor de zorg!

Enkel online beschikbaar

Roy Remmen oppert in zijn afscheidsrede dat de huidige geneeskundige opleiding misschien nog een tandje hoger zal moeten schakelen om jonge huisartsen te wapenen voor het levenslang uitoefenen van hun boeiend, maar ook veeleisend beroep. Als arts van ‘de jongere generatie’ trek ik die vraag graag open: moet de opleiding geneeskunde inderdaad (nog) een tandje bijsteken of moeten we als huisarts op regelmatige basis eens terug naar de schoolbanken?

Levenslang leren

Tot 1950 was er vijftig jaar nodig om de medische kennis te verdubbelen. In 1980 werd reeds een verdubbeling gezien elke zeven jaar en tegen 2010 ging het verdubbelen nog eens dubbel zo snel.1 De snelle ontwikkelingen in de medische en maatschappelijke wereld creëren een noodzaak om continu bij te scholen, om je kennis steeds opnieuw in vraag te stellen en nieuwe vaardigheden te blijven ontwikkelen. De huidige huisartsenopleiding heeft zich volledig omgevormd om daaraan tegemoet te komen en baseert zich op de CanMEDS-rollen. Ze focust op een holistische patiëntenbenadering met aandacht voor autonomie en er is een duidelijke shift van een louter curatieve naar een meer preventieve en anticiperende aanpak. 

Artsen in opleiding nemen hun leerproces bovendien zelf in handen zodanig dat zelfsturend leren een tweede natuur wordt. Dat verplicht om kritisch te reflecteren over je eigen functioneren, te kijken naar wat je kan en niet kan en daar automatisch leerdoelen aan te koppelen. Vroeger studeerden artsen af en werden ze voor de leeuwen (patiënten) geworpen; de eigen ervaring was de beste leerschool. Nu bouwt de opleiding je zelfstandigheid uit en krijg je ruimte om je kennis en zelfvertrouwen op eigen tempo te vergroten.

'Zelfsturend leren is een tweede natuur voor artsen in opleiding'

Ondersteuning en waardering

Met de opleiding zit het volgens mij dus al behoorlijk goed, waar loopt het dan mis? Waarom verliezen we steeds meer artsen? Roy Remmen zegt het kernachtig: onze maatschappij is veranderd, mensen zijn veranderd en bijgevolg ook onze manier van praktijkvoeren. 

Jonge artsen willen naar mijn gevoel niet zozeer veranderingen, dan wel bestendigheid. Ze willen er terug op kunnen betrouwen dat ze ‘goed werk’ doen. Ze willen terug in de spiegel kunnen kijken en tevreden zijn over zichzelf en over het werk waarvoor ze zich dagelijks inzetten. Ze willen een verschil kunnen maken, niet noodzakelijk in de hele wereld maar wel in die van hun patiënt.

We kiezen voor het huisartsenberoep omdat we willen zorgen voor mensen. We halen voldoening uit de zorg voor anderen. Dat maakt het aantrekkelijk om te denken dat zorgen op zich gelukkig maakt en voldoende is om het zorgen vol te houden. Zorg vraagt echter energie, los van de hoeveelheid voldoening die je erdoor terugkrijgt. Je moet je ondersteund en gewaardeerd voelen. Je moet tijd en ruimte krijgen om de batterijen terug op te laden. En dat is nu net het probleem. Er wordt vaak met de vinger gewezen naar de huidige generatie artsen omdat ze minder uren kloppen dan de vorige. Die uren zijn echter nodig om jezelf scherp te houden. Want het huidige zorgsysteem verwacht dat zorgprofessionelen blijven meedraaien, zich aanpassen, alles kunnen, alles doen en bovenal nooit fouten maken. Prestaties moeten optimaal zijn. Topsport dus als het ware!

Zorg voor de topsporters

Maar een topsporter wordt omringd door een heel team van coaches, trainers en belangenbehartigers. Ze worden verzorgd én beschermd, tegen druk van buitenaf, maar ook tegen intrinsieke druk. Dat is niet zo in een (huis)artsenpraktijk door tijdgebrek, tekort aan collega’s, lange lijsten voor doorverwijzing, papierwerk, mondige en veeleisende patiënten en weinig bewegingsvrijheid om te ontsnappen aan de druk. Kortom, het ontbreekt in de artsenpraktijk heel vaak aan autonomie. 

'Het ontbreekt in de artsenpraktijk heel vaak aan autonomie'

Bedenk het maar eens voor jezelf: wanneer heb jij nog eens het gevoel gehad echt voldoende tijd en autonomie te krijgen om je werk goed te doen en vooral te kunnen doen zoals jij het zou willen doen? 

Wanneer er een discrepantie is tussen wat je zou willen en wat er in realiteit is, krijg je stress en langdurige stress leidt tot verminderd empathisch vermogen en medelijden met jezelf. Dit fenomeen is gekend als ‘compassion fatigue’, een status van emotionele en fysieke uitputting.2 Een patiënt zal er niet snel last van hebben omdat artsen gewend zijn professioneel te blijven en kundig te handelen, zelfs in aanhoudende stresssituaties. Maar het heeft wel effect op de arts als persoon. Deze kan beginnen twijfelen: ben ik wel een goede arts?

Preventie op de schoolbanken

Haal afgestudeerde huisartsen dus regelmatig eens terug naar de schoolbanken en trek het breder open dan het puur bijscholen van kennishiaten. Zorg voor het omringen van je topsporters! Zet in op brede preventie. Niet alleen dagelijkse beweging, gezonde voedingskeuzes en voldoende slaap zijn belangrijk, maar evenzeer tijdig detecteren van psychische problemen, herstel van sociale cohesie en aanleren van zelfcompassie door je aandachtig en vanuit een vriendelijke attitude open te stellen voor eigen lijden in verbondenheid met anderen. 

De Amerikaanse filosofen Joan Tronto en Berenice Fisher omschrijven zorg als volgt: “alles wat we doen om onze wereld te onderhouden, voort te zetten en te repareren, zodat we er zo goed mogelijk in kunnen leven.”3 Zonder zorg staan we met andere woorden nergens. Tijd om dat te beseffen en zorgverleners terug de autonomie te geven die nodig is om een leven lang ‘topsport’ vol te houden.

Literatuur
  1. Densen P. Challenges and opportunities facing medical education. Transactions of the American Clinical and Climatological Association 2011;122:48-58.
  2. Peters E. Compassion fatigue in nursing: a concept analysis. Nurs Forum 2018;53:466-80. 
  3. Tronto J, Fischer B. Toward a feminist theory of caring. In: Abel EK, Nelson MK (red.). Circles of care: work and identity in women’s lives. SUNY Press;1990:36-54.
Auteur(s)

Silke Stalpaert is huisarts en sportarts in het Zeepreventorium van De Haan.

Hebt u een vraag of opmerking?
Laat het ons weten!

CAPTCHA
Deze vraag is om te controleren dat u een mens bent, om geautomatiseerde invoer (spam) te voorkomen.